Εκατομμύρια ευρώ και σιωπή από τη ΔΕΗ
Πώς η κρατική ΔΕΗ μοιράζει 21 εκατομμύρια σε διαφήμιση, αλλά δεν λέει σε ποια μίντια.
Εκδοχή του άρθρου δημοσιεύτηκε στο Reporters United. Συντάκτες: Θοδωρής Χονδρόγιαννος, Νικόλας Λεοντόπουλος
Από τον Ιούλιο του 2020 έως τον Νοέμβριο του 2021, επί κυβέρνησης ΝΔ, η ΔΕΗ προχώρησε σε δαπάνες και διαγωνισμούς για επικοινωνιακές υπηρεσίες τουλάχιστον 21 εκατομμυρίων, ενώ κατ’ άλλους υπολογισμούς το ποσό ξεπερνά τα 30. Αλλά και την περίοδο 2016-2018, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ έγιναν αναθέσεις 6 εκατ. ευρώ στην Initiative Media, τη διαφημιστική της λίστας Πέτσα. Και με τη μία και με την άλλη κυβέρνηση, το ποια μίντια πήραν τα λεφτά αποτελεί μυστικό.
Από το 2016 έως το 2021 η ΔΕΗ έχει προχωρήσει σε σύναψη συμβάσεων για διαφημιστικές και επικοινωνιακές υπηρεσίες που αγγίζουν το ποσό των 27 εκατ. ευρώ, όπως προκύπτει από ρεπορτάζ του Reporters United. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις μέρος των προϋπολογισμών διοχετεύτηκε εμμέσως και προς μέσα ενημέρωσης. Παραμένει όμως άγνωστο ποια ΜΜΕ εισέπραξαν διαφημιστική δαπάνη και σε τι ύψος το καθένα από αυτά, καθώς τόσο η ΔΕΗ όσο και οι δύο διαφημιστικές εταιρείες που ανέλαβαν την επικοινωνία της εταιρείας ηλεκτρισμού αρνήθηκαν να απαντήσουν στα ερωτήματά του Reporters United.
Στο πλαίσιο της έρευνάς μας για τη μη ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών με την ηπειρωτική Ελλάδα, η οποία έγινε με την ευρωπαϊκή ομάδα ερευνητικής δημοσιογραφίας Investigate Europe, μελετήσαμε τη βάση δεδομένων της ΔΕΗ με τις συμβάσεις της εταιρείας. Κάναμε scraping («ιστοσυγκομιδή»), και αναρτήσαμε τα δεδομένα σε μορφή φύλλου υπολογισμού (spreadsheet) ώστε να είναι αξιοποιήσιμα από το κοινό και τη δημοσιογραφική κοινότητα.
Από την ανάλυση των δεδομένων είχαμε βρει ότι για την κάλυψη των αναγκών ηλεκτροπαραγωγής των νησιών η ΔΕΗ έδωσε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε πετρελαϊκές και ναυτιλιακές εταιρείες, εγχώριες (ΕΛΠΕ συμφερόντων Λάτση, Motor Oil συμφερόντων Βαρδινογιάννη, Aegean Oil συμφερόντων Μελισσανίδη), αλλά και διεθνείς (Petroineos, Vitol, Shell Trading Rotterdam).
Αποκλίσεις εκατομμυρίων
Ωστόσο, διατρέχοντας τις συμβάσεις της ΔΕΗ ανακαλύψαμε και κάτι ακόμα: Την περίοδο 2016-2021 η εταιρεία ηλεκτρισμού έκανε συμφωνίες και προκήρυξε διαγωνισμούς δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ με διαφημιστικές εταιρείες.
Το πόσα ακριβώς είναι αυτά τα εκατομμύρια, τι μέρος τους διοχετεύεται στα μίντια αλλά και ποια ακριβώς μίντια είναι οι τελικοί αποδέκτες αποτελεί μυστικό.
Η έρευνά μας βασίζεται στις δύο πηγές ανοιχτών δεδομένων τις οποίες αναρτά η ΔΕΗ στον επίσημο ιστότοπό της:
Τη βάση δεδομένων ΔΕΗ Supplies που συγκεντρώνει τις συμβάσεις και τους προμηθευτές της.
Την ιστοσελίδα Διαγωνισμών και Συμβάσεων όπου αναρτά τους διαγωνισμούς που έχει προκηρύξει.
Το πρόβλημα, όπως θα εξηγήσουμε, είναι ότι οι δύο επίσημες πηγές δεδομένων δεν συμφωνούν μεταξύ τους και πως ταυτόχρονα η ΔΕΗ αρνείται να διευκρινίσει ποια πηγή είναι η ακριβής παρά την απόκλιση εκατομμυρίων.
Τουλάχιστον 21 εκατ. ευρώ από το 2020 ως σήμερα
Η βάση δεδομένων της ΔΕΗ έχει τρεις καταχωρήσεις για τη διαφημιστική DDB. Η πρώτη (7/7/2020) έχει ως τίτλο σύμβασης «ΠΑΡΟΧΉ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΏΝ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΏΝ ΥΠΗΡΕΣΙΏΝ» και αξία 8,5 εκατ. ευρώ ενώ οι επόμενες δύο (2/9/2020 & 12/4/2021) έχουν ως τίτλο σύμβασης «Συμπλήρωμα Σύμβασης» και αξία 8,3 εκατ. ευρώ και 4,2 εκατ. ευρώ αντιστοίχως. Αν τα τρία ποσά αθροιστούν, φτάνουν τα 21 εκατ. ευρώ.
Αν αντιθέτως πρόκειται για λάθος της ΔΕΗ και για διπλο- ή τριπλοεγγραφή, τότε το συνολικό ποσό είναι 8,5 εκατ. ευρώ. Ζητήσαμε από τη ΔΕΗ να διευκρινίσει το τελικό ύψος της δαπάνης, καθώς οι πληροφορίες δημοσιεύονται σε επίσημη βάση δεδομένων της. Δεν λάβαμε απάντηση. Στους υπολογισμούς μας λάβαμε υπόψη και τις δύο περιπτώσεις.
Όμως, οι δαπάνες εκατομμυρίων της ΔΕΗ επί κυβέρνησης ΝΔ για διαφήμιση και επικοινωνία δεν τελειώνουν εδώ. H εταιρεία ηλεκτρισμού έχει προκηρύξει και νέο διαγωνισμό, ο οποίος θα βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου και αφορά την παροχή επικοινωνιακών και διαφημιστικών υπηρεσιών έναντι του ποσού των 12,5 εκατ. ευρώ χωρίς ΦΠΑ!
Ο διαγωνισμός της ΔΕΗ αναρτήθηκε και στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα για τους δημόσιους διαγωνισμούς TED, η οποία αποτελεί μέρος της Επίσημης Εφημερίδας της ΕΕ. Στη σχετική ιστοσελίδα σημειώνεται πως «κατά τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης ο συνολικός προϋπολογισμός μπορεί να αυξομειωθεί σε ποσοστό ως προς την αύξηση +50% και ως προς τη μείωση σε ποσοστό μέχρι -30%».
Συνολικά, η ΔΕΗ από το 2020 ως σήμερα έχει ήδη ξοδέψει και σχεδιάζει να δαπανήσει για την επικοινωνία της ένα ποσό που κυμαίνεται από 21 εκατ. ευρώ (σύμφωνα με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς) έως 34 εκατ. ευρώ (αν συνυπολογιστούν οι εγγραφές στη βάση δεδομένων της).
Από την άλλη πλευρά, την περίοδο 2016-2018 (επί ΣΥΡΙΖΑ) η βάση δεδομένων της ΔΕΗ έχει 10 καταχωρήσεις με αντικείμενο διαφημιστικών υπηρεσιών και με προμηθευτή την Initiative Media. Το συνολικό ύψος των καταχωρήσεων ανέρχεται στα 5,8 εκατ. ευρώ. Και εδώ ζητήσαμε από τη ΔΕΗ να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τις πληροφορίες και τα ποσά αυτά που δημοσιεύονται στην επίσημη βάση δεδομένων της. Δεν λάβαμε απάντηση.
Συμπέρασμα: ακόμα και με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς, από το 2016 η ΔΕΗ έχει ήδη ξοδέψει και σχεδιάζει να δαπανήσει ένα ποσό που συνολικά ξεπερνά τα 24 εκατ. ευρώ, το οποίο, συνυπολογιζομένου του ΦΠΑ, αγγίζει τα 30 εκατ. ευρώ. Αν λάβουμε υπόψη μας τις εγγραφές στη βάση δεδομένων της ΔΕΗ, το ποσό αγγίζει τα 40 εκατ. ευρώ χωρίς ΦΠΑ και ξεπερνάει τα 50 εκατ. ευρώ με το ΦΠΑ.
Συμφωνίες επί ΣΥΡΙΖΑ με την Initiative Media της λίστας Πέτσα
Η Initiative Media, με την οποία συμβλήθηκε η ΔΕΗ επί ΣΥΡΙΖΑ, είναι η διαφημιστική που η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιφόρτισε -με απευθείας ανάθεση- να μοιράσει στα μίντια τα 20 εκατ. ευρώ για τις καμπάνιες αντιμετώπισης του κορονοϊού «Μένουμε Σπίτι» και «Μένουμε Ασφαλείς», γνωστές ως λίστα Πέτσα. Για την υπόθεση βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη οι εργασίες της Εξεταστικής Επιτροπής που έχει συγκροτηθεί από τη Βουλή.
Η σιωπή της ΔΕΗ
Όπως επιβάλλεται από τη δημοσιογραφική δεοντολογία, μετά την ανάλυση δεδομένων, επικοινωνήσαμε με τη ΔΕΗ, για να επαληθεύσουμε το ρεπορτάζ και να ζητήσουμε πληροφορίες σχετικά με τις παραπάνω συμφωνίες. Θελήσαμε να μάθουμε σε ποια ΜΜΕ διοχετεύτηκαν τα ποσά και με τι ποσό ανά μέσο ενημέρωσης. Παρά τις οχλήσεις μας, η ΔΕΗ απέφυγε να απαντήσει.
Το Reporters United επικοινώνησε και με τις διαφημιστικές εταιρείες DDB και Initiative Media. Η DDB αρνήθηκε να μας απαντήσει επικαλούμενη ρήτρες εμπιστευτικότητας στη σχέση της με τη ΔΕΗ, ενώ η εκπρόσωπος της Initiative Media απάντησε μέσω μέιλ:
«Φοβάμαι ότι δεν μπορώ να ανταποκριθώ στο αίτημα σας, διότι βάσει της πολιτικής της εταιρείας μας, της ρήτρας εμπιστευτικότητας που περιλαμβάνεται στις σχετικές συμβάσεις καθώς και του Code of Conduct του Ομίλου των εταιρειών της IPG, που εφαρμόζει η εταιρεία μας ως μέλος του Ομίλου, δεν είναι δυνατή η παροχή οποιασδήποτε πληροφορίας, που αφορά στη λειτουργία των συμβάσεων του πελάτη η στις σχέσεις της εταιρείας μας με τον πελάτη».
Λεφτά στα μίντια
Παρά τη σιωπή των εταιρειών, τα τεκμήρια οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον ένα μέρος των συμβάσεων της ΔΕΗ κατέληξε στα μίντια, πέρα από τη διαπίστωση ότι το τελευταίο διάστημα η ΔΕΗ διαφημίζεται σε ΜΜΕ με τηλεοπτικό σποτάκι και διαγωνισμό για τον ηλεκτρονικό λογαριασμό.
Πρώτον, από τα έγγραφα δύο διαγωνισμών της ΔΕΗ (εκείνου που κέρδισε η DDB και εκείνου που τρέχει μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου) προκύπτει πως η διαφημιστική εταιρεία «προγραμματίζει τις εμφανίσεις της κάθε καμπάνιας στα ΜΜΕ (τηλεόραση, ραδιόφωνο, web, social media, Τύπο κ.λπ.)». Μάλιστα, στον διαγωνισμό αναφέρονται συγκεκριμένα μίντια σχετικά με διαφημιστικές καταχωρήσεις στις ιστοσελίδες τους.
Δεύτερον, από τη βάση δεδομένων της ΔΕΗ προκύπτει ότι η έναρξη της συνεργασίας της εταιρείας ηλεκτρισμού με την Initiative Media συμπίπτει χρονικά με ραγδαία μείωση και τελικά εξάλειψη των απευθείας συμβάσεων της εταιρείας με ΜΜΕ. Όλες οι απευθείας συμφωνίες με μέσα ενημέρωσης που εντοπίσαμε (ενδεικτικά, διαφημιστικές καταχωρήσεις στην Καθημερινή, την ΕφΣυν και το Πρώτο Θέμα) συνήφθησαν ως το τέλος του 2016 με την εξαίρεση μιας ανάθεσης στην Αυγή το 2017. Άρα, μετά την υπογραφή των συμβάσεων με Initiative και DDB, στη βάση δεδομένων με τις συμβάσεις της ΔΕΗ παύουν να εμφανίζονται ΜΜΕ παρότι εξακολουθούν να λαμβάνουν διαφημίσεις από τη ΔΕΗ.
Αυτό οφείλεται στο ότι ο ρόλος των διαφημιστικών σε περιπτώσεις όπως η ΔΕΗ είναι μεταξύ άλλων αυτός του μεσάζοντα μεταξύ της διαφημιζόμενης και των μίντια. Οι διαφημιστικές λαμβάνουν τη δαπάνη και τη μοιράζουν με συμφωνίες στα ΜΜΕ, τα οποία με τη σειρά τους διαφημίζουν την εταιρεία.
Πάντως, αυτή η αλλαγή έγινε σε βάρος και της διαφάνειας, αφού ενώ προηγουμένως ήταν δυνατόν αν βρούμε ποια μίντια πήραν ποια ποσά, τώρα αυτό είναι αδύνατον.
Τα παραπάνω ποσά είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι των μεγάλων δαπανών της ΔΕΗ για τα μίντια. Σύμφωνα με την ΕφΣυν, η εταιρεία ηλεκτρισμού έδωσε το διάστημα Μάρτιος-Μάιος 2020, μέσα σε καραντίνα με όλα τα καταστήματά της κλειστά, διαφημιστική δαπάνη ύψους 572.300 ευρώ. Το δημοσίευμα εγείρει ερωτήματα και για το κριτήριο της επιλογής των ΜΜΕ, αφού μεταξύ αυτών που πήραν διαφήμιση ήταν η Κιβωτός της Ορθοδοξίας - Η Εφημερίδα της Αληθινής Πίστης, που συνδέεται με τον δημοσιογράφο Γιάννη Κουρτάκη (όμιλος Παραπολιτικά).
Όπως κάναμε με τη λίστα Πέτσα, το Reporters United θα προχωρήσει σε επίσημο αίτημα κατάθεσης εγγράφων (FOIA) προς τη ΔΕΗ, επικαλούμενοι το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην Πρόσβαση στην Πληροφορία και ζητώντας τα ακριβή στοιχεία της διαφημιστικής δαπάνης της ΔΕΗ ανά ΜΜΕ επί ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ.